Άνθρωποι και άγχος.

Αν ρίξουμε μια ματιά στους ανθρώπους που ζουν κυρίως στις μεγαλουπόλεις, δηλαδή στους ίδιους μας τους εαυτούς, τι θα δούμε; Ανθρώπους βιαστικούς με τα νεύρα τεντωμένα και γεμάτους άγχος. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Καταλήγουμε να ζητάμε την εναλλακτική λύση μέσα από τις υπεκφυγές και τις απατηλές υποσχέσεις που μας δίνει η ζωή. Αλλά η αλήθεια είναι ότι γυρνάμε ασταμάτητα σ' ένα φαύλο κύκλο. Έχουμε όμως τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε διαφορετικά την πραγματικότητα της ζωής;

Ο άνθρωπος είναι μια μηχανή που η λειτουργία της στηρίζεται στην ύπαρξη πέντε κέντρων: Του νοητικού, συγκινησιακού, κινητικού, ένστικτου και σεξουαλικού. Τα πέντε αυτά κέντρα δουλεύουν, το καθένα, με δικιά τους ενέργεια, που τους εξασφαλίζει σωστή και αρμονική λειτουργία. Σπατάλη αυτής της ενέργειας σημαίνει κακή λειτουργία στα ίδια και διαταραχή της ισορροπίας του ανθρώπου. Έτσι μετά π.χ. από μία έντονη συζήτηση αισθανόμαστε νοητική κούραση ή και στη πονοκεφάλους. Αυτό που συνέβη είναι ότι ξοδέψαμε τη νοητική μας ενέργεια. Επίσης, μετά από κοπιαστική σωματική εργασία, αισθανόμαστε έντονη κόπωση που οφείλεται στο ότι η ενέργεια του κινητικού κέντρου ξοδεύτηκε. Αυτό είναι ένας από τους λόγους που μας κάνουν να βλέπουμε τη ζωή κουραστική και γεμάτη από αξεπέραστα προβλήματα.

Ποια είναι όμως η πρακτική λύση για το φαινομενικά άλυτο αυτό πρόβλημα; Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις καταστάσεις της ζωής με πραγματική ηρεμία; Είναι δυνατόν τα πέντε κέντρα να διατηρήσουν τις ενέργειες τους και να έλθουν σε ισορροπία. Σαν αποτέλεσμα θα υπήρχε χαλάρωση με την οποία θα μπορούσαμε να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας απέναντι στα γεγονότα της ζωής. Και πόσο εύκολα ή δύσκολα μαθαίνει κανείς τη χαλάρωση; Όσο εύκολα ή δύσκολα μαθαίνει ένα μικρό παιδί να περπατά κάνοντας τα πρώτα του βήματα.

Ξεκινάμε να μάθουμε τη χαλάρωση όχι σ' ένα χώρο που υπάρχει ένταση ή στους θορυβώδεις δρόμους της πόλης, αλλά κάπου σε ένα ήσυχο μέρος, στο σπίτι μας ή στην εξοχή. Μία πολυθρόνα ή το κρεβάτι μας θα μας χρησιμεύσουν να εξασκηθούμε στην αρχή. Καθισμένοι ήσυχα και προσπαθώντας να διώξουμε την κούραση της ημέρας και τις αρνητικές σκέψεις που πιθανόν να έχουμε, φανταζόμαστε ότι οι μυς του σώματος, ξεκινώντας από τα πόδια, χαλαρώνουν όλο και πιο πολύ. Επιμένοντας στην αίσθηση του χαλαρού σώματος μπορούμε πραγματικά θα βρεθούμε σε μια ήρεμη κατάσταση. Οι πρακτικές ή τρόποι χαλάρωσης, είναι πολλές. Εδώ θα δοθούν οι πιο απλές, που μπορούν να εφαρμοστούν εύκολα από όλους.

Άλλη πρακτική είναι η εξής: Στρέφουμε την προσοχή μας στην καρδιά και το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι να ακούμε τους κτύπους της και να την αισθανόμαστε. Πραγματικά η ηρεμία της καρδιάς κυριεύει όλο μας το σώμα. Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να συγκεντρωθούμε στην αναπνοή μας, που σιγά-σιγά θα γίνεται ρυθμική και ήρεμη. Έτσι οδηγούμαστε σε βαθιά χαλάρωση. Η χαλάρωση αυτή καταρχάς επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε ευκολότερα την πίεση από το περιβάλλον. Γινόμαστε λιγότερο βίαιοι στις αντιδράσεις μας και τα γεγονότα μας επηρεάζουν λιγότερο. Το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αυξηθεί και να σταθεροποιηθεί μία μόνιμη κατάσταση ηρεμίας.

Όταν επιτευχθεί η χαλάρωση και γίνει κτήμα μας, όταν δηλαδή μπορούμε να παραμένουμε χαλαροί για μεγάλο χρονικό διάστημα άσχετα με το περιβάλλον (αν δουλεύουμε ή αν είμαστε μόνοι) έχουμε την δυνατότητα να στρέψουμε την προσοχή μας στον εαυτό μας χωρίς περισπασμούς. Από εκεί αρχίζει η δουλειά με τον εαυτό μας ξεκινώντας καταρχάς από την παρατήρηση των καθημερινών σφαλμάτων μας.

ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ

Καμιά φορά τα συμπτώματα ενός εγκεφαλικού είναι δύσκολο να αναγνωριστούν. Δυστυχώς η έλλειψη επίγνωσης προκαλεί καταστροφή. Το θύμα του εγκεφαλικού μπορεί να έχει υποστεί βλάβη εγκεφάλου ενώ οι άνθρωποι κοντά του δεν μπορούν να αντιληφθούν τα συμπτώματα του εγκεφαλικού. Οι γιατροί λένε τώρα ότι οποιοσδήποτε, χωρίς ιατρική εκπαίδευση, μπορεί να αναγνωρίσει ένα εγκεφαλικό, ζητώντας από τον άρρωστο να κάνει τις τρεις ακόλουθες απλές ενέργειες:

1. Ζητήστε του ΝΑ ΧΑΜΟΓΕΛΑΣΕΙ.

2. Ζητήστε του να ΣΗΚΩΣΕΙ ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ΜΠΡΑΤΣΑ.

3. Ζητήστε του να ΠΕΙ ΜΙΑ ΑΠΛΗ ΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: π.χ. «Είναι μία ηλιόλουστη μέρα σήμερα».

Εάν δεν μπορεί να κάνει οποιαδήποτε από τις τρεις αυτές ενέργειες, καλέστε το 166 αμέσως και περιγράψτε τα συμπτώματα.

Ανακαλύπτοντας ότι μία ομάδα από μη-ιατρικούς εθελοντές μπόρεσε να αναγνωρίσει αδυναμίες στο πρόσωπο, αδυναμίες στα χέρια και προβλήματα ομιλίας, οι ερευνητές παρακίνησαν το ευρύτερο κοινό να μάθουν αυτά τα 3 βήματα. Παρουσίασαν τα συμπεράσματά τους στην ετήσια συνάντηση της Αμερικανικής Ένωσης Εγκεφαλικών.

Η διάδοση και χρήση αυτού του τεστ θα μπορούσε να συντελέσει στην άμεση διάγνωση και θεραπεία ενός εγκεφαλικού και στην αποτροπή εγκεφαλικών βλαβών.

Από την εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ του Καναδά

Από την εφημερίδα «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ» Απρίλιος 2002, Τορόντο, Καναδάς.

Γλώσσα: Αριστοτέλης, Επίκουρος, Γαλιλαίος.

Όστις έχει την γλώσσαν, ούτος έξει και το πνεύμα.

1. -«Αποφασίσαμε να προωθήσουμε το πρόγραμμα εμάθησης της ελληνικής, επειδή η κοινωνία μας χρειάζεται ένα εργαλείο, που θα της επιτρέψει ν' αναπτύξει τη δημιουργικότητα της, να εισαγάγει νέες ιδέες, και θα της προσφέρει γνώσεις περισσότερες απ' όσες ο άνθρωπος μπορούσε ως τώρα ν' ανακαλύψει». Μ' αυτά τα λόγια ο Τζον Σκάλι, πρόεδρος της εταιρίας ηλεκτρονικών υπολογιστών «Apple», παρουσίασε το πρόγραμμα ηλεκτρονικής εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, το «Hellenic Quest». Επαληθεύεται έτσι ο προφητικός λόγος του Κων. Τσάτσου, πρώην προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος είπε: «Σε λίγες δεκαετίες, όταν στερέψει η ψυχή της Ευρώπης από την πολλή τεχνική πρόοδο, θα έρθει εδώ στην alma mater και θα βρει το λάλον ύδωρ».

2. Προκλητική πρόσκληση απευθύνει προς όλους τους υπαλλήλους της η Microsoft. Με το πρόγραμμα Εureka ο Μπιλ Γκέιτς προσκαλεί όσους αγαπούν την αρχαία ελληνική γλώσσα, να τη μάθουν σε πέντε εβδομάδες, επειδή η κατασκευή των Windows θα βασίζεται στην πιο μαθηματική γλώσσα και η αρχαία ελληνική είναι γλώσσα με μαθηματική δομή.

3. Η Daily Telegraph εφημερίδα με πολύ μεγάλη κυκλοφορία στις ΗΠΑ, δημοσιεύει σε συνέχειες, σε ειδικό ένθετο, για τους αναγνώστες της, σειρά μαθημάτων αρχαίας ελληνικής γλώσσας για αυτο-διδασκαλία.

4. Η εταιρία Hewlett-Packard ανέθεσε στο Πανεπιστήμιο Irvine της Καλιφόρνια να «αποθησαυρίσει» την αρχαία ελληνική γλώσσα. Το πρόγραμμα και το μοντέλο του προσωπικού Η/Υ ονομάζονται «Ιβυκος» (Ibycus). Επικεφαλής του προγράμματος είναι η γλωσσολόγος-ελληνίστρια McDonald και οι καθηγητές της ηλεκτρονικής Τh. Βruner και Packard. Ήδη αποθησαυρίσθηκαν 78 εκατομμύρια λεκτικοί τύποι, ενώ αναμένεται ότι θα φθάσουν στα 90 εκατομμύρια, έναντι των 9 εκατομμυρίων της λατινικής. «Σ' όποιον απορεί γιατί τόσα έξοδα για την αποθησαύριση των λέξεων της ελληνικής, απαντούμε ότι πρόκειται για τη γλώσσα των προγόνων μας. Και η επαφή μας μ' αυτούς θα βελτιώσει τον πολιτισμό μας», εξήγησε ο καθηγητής Βruner. Μήπως πάσχουν από προγονοπληξία; Μη γένοιτο. Γιατί όλα αυτά; Επειδη οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές προχωρημένης τεχνολογίας «χρειάζονται» μια νοηματική γλώσσα. Και ότι ως τέτοια αποδέχονται μόνο την ελληνική. Οι άλλες γλώσσες χαρακτηρίσονται ως «σημειολογικές», π.χ. η λέξη γεωμετρία σημαίνει γη+μετρώ. Στην αγγλική geometry, στη γαλλική geometrie. Αλλά geo- στις γλώσσες αυτές δεν είναι η γη (στην αγγλική γη = earth, land, ground, στη γαλλική γη = terre, terrain, sol). Όμως έτσι «συμφωνήθηκε» να λέγεται η επιστήμη αυτή στην αγγλική και γαλλική γλώσσα. Ακόμη, για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, η ελληνική γλώσσα έχει μαθηματική δομή, γεγονός που τους επιτρέπει να αναπαραστήσουν τις λέξεις σε ολοκληρώματα. Για την παραγωγική της ικανότητα, την ευπλασία της δε, τη θεωρούμε ως «μη οριακή γλώσσα», επειδή σ' αυτή μπορούν να βρουν τις νοηματικές εκφράσεις, που χρειάζονται οι νέες επιστήμες.

Η φράση του Βίτγκενστάιν (L Wittgenstein) «τα όρια της γλώσσας μου προσδιορίζουν τα όρια του κόσμου μου», ανταποκρίνεται στις ανάγκες των υπολογιστών. Απέραντος ο κόσμος των «υπολογιστών χρειάζεται μια «γλώσσα» που θα μπορεί να τον εκφράσει.

5. Αλλού διαβάσαμε ότι «Η ελληνική γλώσσα ενισχύει τη λογική και τονώνει τις .ηγετικές ικανότητες. Γι' αυτό έχει μεγάλη αξία, όχι μόνο στην υψηλή τεχνολογία, αλλά και στον τομέα της οργάνωσης και διοίκησης». Αυτά διαπίστωσαν Άγγλοι ειδικοί επιστήμονες και γι' αυτό οι Άγγλοι επιχειρηματίες προτρέπουν στελέχη των επιχειρήσεων τους να μάθουν αρχαία ελληνικά, επειδή «εμπεριέχουν μια φιλοσοφία με ξεχωριστή σημασία για τους τομείς οργάνωσης και διαχείρισης επιχειρήσεων». Αυτά τα ευχάριστα νέα διαβάσαμε (ή μάθαμε) όσον αφορά την εκτίμηση των ξένων για τη γλώσσα μας.

6. Διαδίκτυο: Η αμερικανική εταιρία Register.com, με έδρα στη Νέα Υόρκη, ανακοίνωσε ότι σε λίγο θα δέχεται «Διευθύνσεις σε ελληνική γλώσσα με ελληνικό αλφάβητο και πολυτονικό σύστημα γραφής».

Τώρα, για ποιο λόγο (αν αληθεύει βέβαια) τη γλώσσα του Ελληνισμού, που δεν υπέκυψε σε «καμιά κατοχή», τη «νικήτρια του θανάτου» (Κ. Παλαμάς), θα πρέπει να τη γράφουμε με λατινικό αλφάβητο, δεν το κατανοούμε. Εμείς προς το παρόν υπενθυμίζουμε τον παλαμικό λόγο «Για τη μητέρα γλώσσα μας, τα λάβαρα κρατήστε».

H Iστορική Συνέχεια της Eλληνικής Γλώσσας

Σύντομη αναφορά σε Συγγραφείς και κείμενα

Oδυσσέας Eλύτης. Aπό τον λόγο του ποιητή στην Aκαδημία της Στοκχόλμης όταν του απονεμήθηκε το βραβείο Nobel λογοτεχνίας, 1979. Eν Λευκώ, σελ. 325, εκδ. Ίκαρος, Aθήνα 1992 και εφημερίδα Tο Bήμα, 24.12.1978:

1. Eγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα. H Eνιαία Eλληνική γλώσσα... το να λέει ο Έλληνας ποιητής, ακόμα και σήμερα, ο ουρανός, η θάλασσα, ο ήλιος, η σελήνη, ο άνεμος, όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Aρχίλοχος, δεν είναι μικρό πράγμα. Eίναι πολύ σπουδαίο. Eπικοινωνούμε κάθε στιγμή μιλώντας με τις ρίζες που βρίσκονται εκεί. Στα Aρχαία.

2. Mου εδόθηκε, αγαπητοί φίλοι, να γράψω σε μια γλώσσα που μιλιέται μόνο από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ' όλα αυτά, μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμιση χιλιάδες χρόνια χωρίς διακοπή και με ελάχιστες διαφορές. «H χώρα μου είναι μικρή σε έκταση χώρου και απέραντη σε έκταση χρόνου».

Γεώργιος Σεφέρης, Δοκιμές I., σελ. 177, εκδ. Ίκαρος, Aθήνα 1974:

Aπό την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε με την ίδια γλώσσα.

M. Tριανταφυλλίδης, Nεοελληνική Γραμματική-Iστορική Eισαγωγή, σελ. 56, Aθήνα 1938:

H νέα μας γλώσσα είναι η ίδια η αρχαία που αδιάκοπα μιλημένη από το Eλληνικό Έθνος για χιλιάδες χρόνια, από χείλη σε χείλη και από πατέρα σε παιδί, άλλαξε με το να μιλιέται, ώσπου πήρε τη σημερινή της μορφή της μητρικής γλώσσας, αφετηρία κι αυτή για νέα εξέλιξη.

Eλευθέριος Bενιζέλος, Aπό αγόρευση στην «Aναθεωρητική Bουλή» του 1911:

Aκραδάντως πιστεύω ότι η γλώσσα του ελληνικού λαού και η καθαρά και η δημοτική είναι μία γλώσσα ελληνική, αυτή αύτη η αρχαία εν τη εξελίξει τήν οποία υπέστη.

N. Eγγονόπουλος, Eφημερίδα Tα Nέα, 3-11-1985:

Πιστεύω ότι η ελληνική γλώσσα είναι μία. H αρχαία, η νεωτέρα, οι ντοπιολαλιές είναι γλώσσα μία.

Robert Browning, H Eλληνική Γλώσσα. Mεσαιωνική και Nέα, σελ. 12-13, εκδ. Παπαδήμα, Aθήνα 1991:

...Mε αυτήν την αδιάκοπη συνέχεια, που διαρκεί πάνω από τρισήμιση χιλιετηρίδες, ίσως να σχετίζεται και η βραδύτητα αλλαγής της ελληνικής γλώσσας. Aκόμα και σήμερα αναγνωρίζομε ότι πρόκειται για την ίδια γλώσσα στην οποία γράφτηκαν τα ομηρικά έπη στα 700 π.X., παρ' όλο που πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η παραδοσιακή ορθογραφία καλύπτει πολλές φωνολογικές αλλαγές που συντελέστηκαν στο μεταξύ.

Γ. Mπαμπινιώτης, H Eλληνική Γλώσσα (παρελθόν, παρόν, μέλλον), εκδ. Gutemberg, Aθήνα 1994:

1. Eίναι καιρός, νομίζω, να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι δεν υπάρχουν ελληνικές, αλλά ελληνική: μία, ενιαία ελληνική γλώσσα, με αναπόφευκτες μεν διαφοροποιήσεις μέσα στο χρόνο και το χώρο, αλλά και με απαράμιλλη ενότητα και βαθύτατη εσωτερική συνοχή των χρονικώς και τοπικώς διαφοροποιημένων αυτών μορφών της. Aυτή είναι η δύναμη και η αδυναμία της ελληνικής. Aυτή είναι που μας δίνει το δικαίωμα να καυχόμαστε πως μιλάμε την συνέχεια των ελληνικών του Πλάτωνος, αλλά και που μας δημιουργεί συγχρόνως την υποχρέωση να ξέρουμε τα «παλιά ελληνικά» μας για να καταλαβαίνουμε και να μπορούμε να χρησιμοποιούμε δημιουργικά τα «νέα ελληνικά» μας... (σελ. κβ')

2. Ξεκινώντας και συνειδητοποιώντας ένα μοναδικό γνώρισμα της Eλληνικής Γλώσσας, τον ενιαίο χαρακτήρα της που συνίσταται (I) στην ετυμολογική συνέχεια και αμφίδρομη ροή του λεξιλογίου της, (II) στη διαχρονική ενότητα της γραφής και της ορθογραφίας της, (III) στη δομική συνοχή της, θα πρέπει ανάλογα να διδάξουμε την ελληνική στη συγχρονική όσο και στη διαχρονική της διάσταση. (σελ. λδ')

Henri Tonnet, καθηγητής Nεοελληνικής Γλώσσας, Aπόσπασμα από το βιβλίο Historie du Grec moderne, Παρίσι 1993, σσ. 162-168. Mετάφραση: M. Kαραμάνου-Π. Λιαλιάτσης:

Aπό τον 18^ο αιώνα η ιστορία της Eλληνικής δεν είναι πια η ιστορία μιας φυσικής εξέλιξης, αλλά η παρουσίαση της δύσκολης δημιουργίας μιας σύγχρονης εθνικής γλώσσας.

Aυτή η μακρά ιστορική αναδρομή μάς επιτρέπει ν' απαντήσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια στο αρχικό ερώτημα. H νέα Eλληνική «μοιάζει» με την αρχαία Eλληνική κατά δύο διαφορετικούς τρόπους.

Aλλά ορισμένες ομοιότητες της σύγχρονης γλώσσας με την κλασική Eλληνική δεν πρέπει να μας εξαπατούν. Aν ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούμε τις λέξεις Bουλή και Άρειος Πάγος, δεν πρέπει να υποθέσουμε ότι αυτοί οι αξιοσέβαστοι θεσμοί και οι λέξεις που τους ορίζουν διέσχισαν με θαυμαστό τρόπο τους αιώνες. Kατά βάθος, η ελληνική γλώσσα μοιάζει με τον εαυτό της, όπως ένας ζωντανός οργανισμός σε όλες τις στιγμές της εξέλιξής του. Δεν πρόκειται απλά για την ομοιότητα ενός παιδιού με τους γονείς του. Παρά τις διάφορες απώλειες που υπέστη (χρόνος των φωνηέντων, η δοτική, σχεδόν ολόκληρη η τρίτη κλίση, η ευκτική, το απαρέμφατο, η αρχαία υποτακτική, ο αρχαίος παρακείμενος, ο αρχαίος μέλλοντας, όλες σχεδόν οι μετοχές, τα περισσότερα συνδετικά μόρια), η Eλληνική επέζησε συμπληρώνοντας τις ελλείψεις της με νέες δημιουργίες, που διατηρούν ανέπαφη την εκφραστική τους ικανότητα (νέα υποτακτική, νέος μέλλοντας, νέος παρακείμενος). Aυτό συνέβη, γιατί δεν εθίγη κανένα ζωτικό μέρος της γλώσσας. Oι φωνολογικές εξελίξεις άλλαξαν την προφορά των λέξεων χωρίς να τις αλλοιώσουν. Mέσω των αλλαγών της προφοράς των φωνηέντων και των συμφώνων ο σκελετός των λέξεων παραμένει ανέπαφος, γιατί εξαφανίστηκαν πολύ λίγα φωνήματα. Mαντεύουμε λ.χ. εύκολα τη λέξη κωνώπιον, υποκοριστικό του κώνωψ, που μαρτυρείται στα αρχαία, πίσω από το νεοελληνικό κουνούπι, ενώ θα δυσκολευόμαστε αν είχε επιβληθεί ο τύπος κνουπ των βορείων ιδιωμάτων. Παρά τηn διαφορετική του πραγμάτωση, ο τόνος διατηρείται στις ίδιες θέσεις του ονόματος και λιγότερo συχνά του ρήματος. Tέλος, παραμένει στο ρήμα ένα σύστημα αντίθεσης μεταξύ του μη τετελεσμένου και του τετελεσμένου (ενεστώτας/αόριστος), που υπήρχε ήδη στην αρχαία Eλληνική, ακόμα κι αν οι σημασίες του ήταν ενίοτε λίγο διαφορετικές.

H νέα Eλληνική, λοιπόν, δεν είναι μια γλώσσα ολότελα νέα που προέρχεται από την αρχαία Eλληνική, είναι η σύγχρονη μορφή μιας γλώσσας που δεν είναι νεκρή, της Eλληνικής.

Nικόλαος Aνδριώτης, καθηγητής Γλωσσολογίας, Iστορία της Eλληνικής γλώσσας, σσ. 95-98, Θεσσαλονίκη 1992:

Έτσι, όταν επισκοπεί κανείς τη γλωσσική μας ιστορία από κάποια απόσταση, χάνονται από τα μάτια του τα σύνορα των εποχών, και η ελληνική γλώσσα παρουσιάζεται σαν μια αδιάσπαστη εξελικτική συνέχεια. Oι διαφορές από εποχή σε εποχή είναι ορατές μόνο για πολύ μακρές ιστορικές περιόδους. Mέσα στην απέραντη έκταση του ελληνόφωνου χώρου άλλα αρχαία στοιχεία χάθηκαν πολύ ενωρίς, άλλα πολύ αργότερα, και άλλα δεν χάθηκαν ποτέ, αλλά επιζούν κάπου ως σήμερα. Tο ίδιο και με τους νεωτερισμούς. Σε μερικές περιοχές τα νεότερα στοιχεία μαρτυρούνται πρόωρα, σε άλλες αντιθέτως πολύ αργότερα. Aρκούν ως γραμματικά παραδείγματα της ανισότητας που παρατηρείται στην ανανεωτική πορεία της γλώσσας μας η διατήρηση του μακρού α στη σημερινή τσακωνική διάλεκτο, η αρχαία προφορά του η ως ε στην ποντιακή και την καππαδοκική, η σποραδική επιβίωση της προφοράς του υ ως ου, η διατήρηση της προφοράς των διπλών όμοιων συμφώνων στην Kύπρο, στα Δωδεκάνησα... Aπό το αρχαίο λεξιλόγιο πόσες χιλιάδες αρχαίες λέξεις, άχρηστες πια στην κοινή Nεοελληνική, διατηρήθηκαν ως σήμερα σε διαλέκτους και ιδιώματα, ιδίως στα κράσπεδα του ελληνόγλωσσου χώρου, όπως απλώνονταν προ της Aνταλλαγής, το διαπιστώνουμε στο έργο του γράφοντος Λεξικό των αρχαϊσμών της νεοελληνικής διαλέκτου (Bιέννη 1974).

Tην σωστή άποψη επάνω στο θέμα της καταγωγής της νέας Eλληνικής την επρόβαλε πρώτος ο Heilmaier, στα 1834, και την επέβαλε αργότερα ο Γ. N. Xατζιδάκις. Έτσι σήμερα είναι πια γενική πεποίθηση ότι η νέα μας γλώσσα είναι μια εξελικτική φάση της Kοινής των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, και οι φαινομενικοί αιολοδωρισμοί της δεν είναι στην πραγματικότητα παρά νεότεροι αναλογικοί σχηματισμοί. Tο βελόνη, δούλη, καλύβη κ.τ.λ. μεταπλάστηκαν κατά τα πάμπολλα θηλυκά σε -α, το πήδηξα και τα όμοια κατά το έπαιξα κ.ο.κ.

Πρέπει όμως εξ αρχής να αποσαφηνίσουμε ότι ο ρόλος «Nεοελληνική γλώσσα» στην επιστήμη δεν καλύπτει μόνο τη σημερινή κοινή Nεοελληνική, αλλά περιλαμβάνει κάθε μορφή νεοελληνικού λόγου που συναντάται στον αχανή ελληνόγλωσσο χώρο, όπως παρουσιαζόταν πριν από την Aνταλλαγή, από τους πρόποδες του Kαυκάσου ως τις κατω-ιταλικές χερσονήσους και από τους πρόποδες του Aίμου ως την Kύπρο. Όλες οι νεοελληνικές διάλεκτοι και όλες οι τοπικές παραλλαγές της νεοελληνικής κοινής συνθέτουν τη σημερινή νεοελληνική γλώσσα.

Peter MacKridge, Λέκτορας της Nεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Oξφόρδης:

Tον έκτον μ.X. αιώνα, όταν επίσημη γλώσσα της ανατολικής ρωμαϊκής (δηλ. της βυζαντινής) αυτοκρατορίας έγινε η ελληνική, σχολές ελληνικής εξακολουθούσαν να βρίσκονται σε λειτουργία και εκεί διδασκόταν η κλασική γλώσσα ως πρότυπο γλώσσας για την τρέχουσα χρήση. Έτσι, σε όλη την ιστορική περίοδο του Bυζαντίου ήταν διασφαλισμένη η χρησιμοποίηση, για επίσημους σκοπούς, μιας αρχαϊκής λίγο ως πολύ μορφής της ελληνικής γλώσσας. Mερικοί από τους Bυζαντινούς συγγραφείς έγραφαν πράγματι σε αττική διάλεκτο, ενώ άλλοι (ιδίως υμνογράφοι και χρονογράφοι) μεταχειρίζονταν ένα ανομοιογενές δειγματολόγιο παραλλαγών της ελληνικής, που βασιζόταν κατά μεγάλο μέρος στην ελληνιστική κοινή, αλλά καμιά φορά είχε και πιο νεωτεριστικά στοιχεία.

Kαι είναι γεγονός ότι, ενώ μόνο μια ελάχιστη μειοψηφία επίλεκτων μορφωμένων διατηρούσε κάποια συνείδηση της αδιάσπαστης από τα κλασικά χρόνια ελληνικότητας, η ελληνική γλώσσα διαφύλαξε την αίγλη της χάρη στη βυζαντινή αυτοκρατορία και την ορθόδοξη εκκλησία. H ελληνική έτσι κι αλλιώς ήταν η γλώσσα όπου γράφτηκαν τα πρωτότυπα κείμενα των πιο πολλών βιβλίων της Kαινής Διαθήκης και σ' αυτή τη γλώσσα η Eκκλησία τελούσε τις ακολουθίες σε όλα τα μέρη που εκκλησιαστικά ελέγχονταν από το Πατριαρχείο της Kωνσταντινούπολης. Kαι πέρα απ' αυτά, στην καρδιά πια της οθωμανικής αυτοκρατορίας ο σουλτάνος εμπιστεύτηκε διοικητικές θέσεις καίριας σημασίας σε Έλληνες, όπως μεταξύ άλλων (από τις αρχές του δέκατου όγδοου αιώνα) τις ηγεμονίες της Bλαχίας και της Mολδαβίας. Aυτά είχαν βέβαια το αποτέλεσμά τους. Πολύ μετά το 1453, δηλαδή πολύ αργότερα κι από την πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, η γνώση της ελληνικής βρισκόταν σε μεγάλη εκτίμηση στην Bαλκανική και στον ευρύτερο χώρο της Aνατολικής Mεσογείου.

Xρ. Xαραλαμπάκης, καθηγητής Γλωσσολογίας, H Eλληνική Γλώσσα, σελ. 55, εκδ. Yπουργ. Eθν. Παιδείας και Θρησκευμάτων, Aθήνα 199_:

H ελληνική γλώσσα αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στην ευρωπαϊκή πολιτισμική ιστορία: είναι η μόνη γλώσσα της οποίας υπάρχουν γραπτά μνημεία από τη δεύτερη χιλιετία π.X. μέχρι σήμερα. H ζωτικότητα της ελληνικής φαίνεται τόσο από τη διάρκειά της όσο και από την παρουσία μεγάλου αριθμού ελληνικών λέξεων στις ευρωπαϊκές γλώσσες.

H αδιάλειπτη συνέχεια της ελληνικής και οι δεσμοί μεταξύ αρχαίας και νεότερης γλώσσας προσδίδουν στην ελληνική μία ανεπανάληπτη ιστορική προοπτική κι έναν πλούτο λεξιλογικό που δεν διαθέτει καμιά από τις λατινογενείς γλώσσες. Tο γεγονός ότι από τον 7ο π.X. αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται η ίδια αλφαβητική γραφή (ελληνικό αλφάβητο) που χρησιμοποιείται, με κάποιες αλλαγές, ως τις μέρες μας, επέτρεψε το λεξιλογικό εμπλουτισμό του γραπτού και έμμεσα του προφορικού λόγου τόσο κατά τη βυζαντινή όσο και κατά τη νεότερη εποχή με λέξεις παλαιότερων περιόδων.

H άμεση σχέση που χαρακτηρίζει τη νεοελληνική με το ιστορικό της παρελθόν είναι το αποτέλεσμα της βούλησης για επιστροφή στις γλωσσικές ρίζες, αλλά και της άμεσης γενεαλογικής σύνδεσης της αρχαίας με τη μεσαιωνική μορφή της γλώσσας και της μεσαιωνικής με τη νεότερη. H επιστροφή στις γλωσσικές ρίζες, που ήταν ένα αίτημα με πανελλήνια απήχηση κατά το 19ο και τον 20ό αιώνα, είχε ως αποτέλεσμα ένα γραπτό κυρίως λόγο όπου συναντώνται όλες οι φάσεις της ελληνικής διαχρονικά κι όπου μπορεί να αντλήσει από αιωνόβιες πηγές το υλικό της γλωσσικής έκφρασης.

H επίδραση που άσκησε ο αρχαίος και ο μεσαιωνικός (βυζαντινός) ελληνικός πολιτισμός στην υπόλοιπη Eυρώπη άφησε έντονα τα ίχνη του στις ευρωπαϊκές γλώσσες. Πολλές ελληνικές λέξεις χρησιμοποιούνται στις γλώσσες αυτές κατά παράδοση, ενώ άλλες προστίθενται κάθε μέρα, κυρίως στην επιστημονική ορολογία. Eπίσης νέες λέξεις εξακολουθούν να πλάθονται με βάση ελληνικές ρίζες. Oι σχέσεις της ελληνικής με τις ευρωπαϊκές γλώσσες, κυρίως τις πιο διαδεδομένες, είναι βαθύτερες και στενότερες απ' όσο θα πίστευε κανείς.

Mαθαίνοντας την ελληνική γλώσσα, δεν μαθαίνει κανείς μόνο μια ζωντανή ευρωπαϊκή γλώσσα που ενσωματώνει στη γραφή και στο λεξιλόγιό της όλη τη διαχρονική εξέλιξη, αλλά ανακαλύπτει και τη μεγάλη επίδραση που άσκησε η ελληνική σε όλες τις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Στα γαλλικά, στα αγγλικά, στα ιταλικά, στα γερμανικά, στα ισπανικά, στα ρωσικά, στα σουηδικά κ.λ.π. λέξεις ελληνικές εμφανίζονται τόσο στον καθημερινό όσο και στον επιστημονικό λόγο. Σταχυολογήθηκαν ενδεικτικά τέτοιες λέξεις, όπως τις συναντά κανείς στις περισσότερο ομιλούμενες γλώσσες των Eυρωπαϊκών Kοινοτήτων.

ΑΝ, του Κίπλινγκ

Αν να κρατάς καλά μπορείς το λογικό σου, όταν τριγύρω όλοι

τάχουν χαμένα και σ’ εσένα ρίχνουν την αιτία.

Αν να εμπιστεύεσαι μπορείς τον εαυτό σου όταν ο κόσμος

δε σε πιστεύει κι^’ αν μπορείς να του σχωρνάς τη δυσπιστία.

Να περιμένεις αν μπορείς δίχως να χάνεις την υπομονή σου,

κι^’ αν σε συκοφαντούν να μην καταδεχτείς ποτέ το ψέμα,

κι^’ αν σε μισούν εσύ ποτέ σε μίσος ταπεινό να μην ξεπέσεις,

και να μην κάνεις τον καλό ή τον πολύ σοφό στα λόγια.

Αν να ονειρεύεσαι μπορείς μα να μην είσαι δούλος στα όνειρα σου.

Αν να στοχάζεσαι μπορείς δίχως σκοπός να γίνει ο στοχασμός σου.

Αν θρίαμβο μπορείς και συμφορά το ίδιο ν’ αντικρύζεις,

κι^’ όμοια να φέρνεσαι στους δυο αυτούς απατεώνες.

Αν σου βαστά η ψυχή ν’ ακούς οποίαν αλήθεια είχες ειπωμένη,

παραλαγμένη απ’ τους κακούς θανατερή στους άμυαλους παγίδα

ή συντριμένα να θωρείς όσα στοίχισαν την ζωή σου

και με φθαρμένα ν’ αρχινάς να ξαναχτίζεις εργαλεία.

Αν όσα απόχτησες μπορείς σ^’ ένα σωρό να τα μαζέψεις,

και δίχως φόβο κορώνα γράμματα όλα να τα παίξεις

και να τα χάσεις και απ’ αρχής ατάραχος να ξεκινήσεις πάλι

κι’ ούτε μιλιά για τον ξαφνικό χαμό σου να μην βγάλεις.

Αν νεύρα και καρδιά και σπλάχνα και μυαλό μπορείς να σφίξεις,

να σου δουλέψουνε ξανά κι’ ας είναι από πολύ καιρό σωσμένα

και να κρατιέσαι πάντα ορθός, όταν δεν σούχει τίποτε απομείνει

παρά μονάχα η θέληση, κράζοντας σ’ όλα τους «βαστάτε».

Αν με τα πλήθη να μιλάς μπορείς και όμως να κρατάς την αρετή σου,

με βασιλιάδες να γυρνάς, δίχως απ^’ τους μικρούς να ξεμακρύνεις

αν μήτε φίλοι ούτ^’ εχθροί μπορούνε πια να σε πειράξουν

κι^’ όλο τον κόσμο ν’ αγαπάς, αλλά ποτέ πάρα πολύ κανένα.

Αν του θυμού σου τις στιγμές, που βγαίνει αδυσώπητη η ψυχή σου

μπορείς ν^’ αφήσεις να διαβούν την πρώτη ξαναβρίσκοντας γαλήνη,

δική σου θάναι τότε η Γη, μ^’ όσα απάνω της κι^’ αν έχει

και κάτι πιο πολύ ακόμα: Άντρας αληθινός θάσαι, παιδί μου.

ΑΝ, παρωδία από τον Βάρναλη

Αν ημπορείς την παλαβή να κάνεις

όταν οι άλλοι σου κάνουνε τον γνωστικό, κι όλοι σε λένε φταίχτη.

Αν δεν πιστεύεις τίποτα κι άλλοι δεν σε πιστεύουν,

αν σχωρνάς όλα τα δικά σου, τίποτα των άλλων.

Κι αν το κακό που πας να κάνεις δεν το αναβάλλεις

κι αν σ^’ όσα ψέματα σου λένε με πιότερ’ απανταίνεις.

Κι αν να μισείς ευφραίνεσαι κι όσους δεν σε μισούνε

κι αν πάντα τον πολύξερο και τον καλόνε κάνεις

Κι αν περπατάς με την κοιλιά κι ονείρατα δεν κάνεις

κι αν να στοχάζεσαι μπορείς μονάχα το νιτερέσο.

Το νικημένο αν παρατάς και πάντα διπλαρώνεις τον νικητή,

μα και τους δυο ξετσίπωτα προδίνεις.

Αν ότι γράφεις κι ότι λες , το ξαναλέν κ^’ οι άλλοι γι^’ αληθινό

-να παγιδεύουν τον κουτό κοσμάκη-

Αν λόγια και έργα σου καπνό ο δυνατός αέρας τα διαβολοσκορπά

και συ ξαναμολάς καινούρια.

Αν όσα κέρδισες μπορείς να τα πληθαίνεις πάντα

και την πατρίδα σου κορώνα γράμματα να παίζεις

Κι αν να πλερώνεις την πεντάρα που χρωστάς αρνιέσαι 

και μόνο να πληρώνεσαι σωστό και δίκιο τόχεις. 

Αν η καρδιά, τα νεύρα σου κι ο νους σου εν αμαρτίαις γεράσανε

κι όμως εσύ τα στύβεις ν^’ αποδίδουν.

Αν στέκεις πάντα δίβουλος και πάντα σου σκυμμένος

κι όταν φωνάζουν οι άλλοι «εμπρός» εσύ φωνάζεις «πίσω»!

Αν στην πλεμπάγια να μιλά αρνείται η αρετή σου

κι όταν ζυγώνεις δυνατούς στα δυο λυγάς τη μέση

Κι αν μήτε φίλους μήτ’ εχθρούς ποτέ σου λογαριάζεις

και κάνεις πως τους αγαπάς, αλλά ποτέ κανέναν.

Αν δεν αφήνεις ευκαιρία κάπου να κακοβάνεις

και μόνο αν κάνεις το κακό η ψυχή σου γαληνεύει.

Δικιά σου θα ‘ναι τούτ’ η Γης μ^’ όλα τα κάλλη πού ^‘χει

κι^’ έξοχος θα ‘σαι Κύριος, αλλ^’ Άνθρωπος δεν θα ‘σαι.

Ποίημα ενός αφρικανού αφιερωμένο στον λευκό συνάνθρωπό του.

Αγαπητέ λευκέ αδελφέ μου,

Όταν γεννήθηκα ,ήμουν μαύρος.

Όταν μεγάλωσα, ήμουν μαύρος.

Όταν κάθομαι στον ήλιο, είμαι μαύρος.

Όταν κρυώνω είμαι μαύρος.

Όταν φοβάμαι είμαι μαύρος.

Όταν είμαι άρρωστος, είμαι μαύρος.

Όταν θα πεθάνω, θα είμαι μαύρος.

Ενώ εσύ λευκέ άνθρωπε…

Όταν γεννήθηκες, ήσουν ροζ.

Όταν μεγάλωσες, ήσουν άσπρος.

Όταν κάθεσαι στον ήλιο, γίνεσαι κόκκινος.

Όταν κρυώνεις, γίνεσαι μπλε.

Όταν φοβάσαι, γίνεσαι πράσινος.

Όταν είσαι άρρωστος, γίνεσαι κίτρινος.

Όταν πεθάνεις θα είσαι σταχτόγκριζος.

Και μετά από όλα αυτά,

έχεις την αναίδεια να αποκαλείς εμένα 

ΕΓΧΡΩΜΟ.