Μαντινάδες

Μαντινάδα λέγεται το δίστιχο που εκφράζει κάποιο μήνυμα, μαντάτο, κάτι ως ο χρησμός, διαφορετικά έχουμε απλώς δίστιχο. Η αιτία άλλωστε και για την οποία αφενός όταν ειπωθεί μια μαντινάδα, οι άλλοι προσπαθούν να μαντεύσουν σε ποιο απευθύνεται ή τι μήνυμα περικλείει και αφετέρου άλλο μαντιναδολόγος (αυτός που γράφει μαντινάδες) και άλλο ριμαδόρος ( = αυτός που γράφει δίστιχα, ρίμες = ομοιοκαταληξίες).

Η μαντινάδα τη δουλειά του τηλέγραφου κάνει

πέμπει ο νιος τα σήματα κι η κοπελιά τα πιάνει

(Γ. Λέκας, πρόεδρος Κρητών στιχουργών)

Καράβι της παράδοσης είναι η μαντινάδα

Και κουβαλά νοήματα, ήθος και νοστιμάδα (Κ. Καλέργης, συγγραφέας)

Απλώς και κατ’ επέκταση «μαντινάδα» λέγεται κάθε δεκαπεντασύλλαβο και ομοιοκατάληκτο δίστιχο που εκφράζει κάποιο συναίσθημα ή δίδει κάποια πληροφορία ή διαπίστωση κ.α.

Σαν είναι ο τράγος δυνατός, δεν τονε σταίνει (κρατά) η μάντρα

Ο άνδρας κάνει τη γενιά κι όχι η γενιά τον άντρα

(Ελευθέριος Βενιζέλος)

Στέλνω σου χαιρετισματα μ’ έν’ άσπρο περιστέρι = 15 συλλαβές = ο 1ος στίχος

Κι η Παναγία κι ο Χριστός γρήγορα να σε φέρει. = 15 συλλαβές = ο 2ος στίχος

Η λέξη μαντινάδα ετυμολογικά παράγεται από τα θέματα των λέξεων: μαντεύω + άδω. Η λέξη μάντις - μαντεύω σημαίνει προ-μηνύω, προ-φητευω, προ-μαθαίνω κ.α., άρα χρησμολογώ., παραγωγή από τη ρίζα των λέξεων: μάω – μαίομα, μάνις ή μήνις (η), μηνύω, μήνυμα (το) κ.α. Η λέξη «(κ)άδω»> άδω σημαίνει τραγουδώ, ψάλω κ.τ.λ. απ΄όπου και τα λατινικά ca(n)do, candada ή cantata = ελληνικά καντάδα κ.α.

Κατ’ άλλους η λέξη μαντινάδα προέρχεται από το βενετσιάνικο matinada = ιταλικά mattino. Ωστόσο η βενετσιάνικη λέξη mane > mattino σημαίνει η αυγή, άρα έχει έννοια που δε συνάδει προς αυτή της ελληνικής λέξης «μαντινάδα». Αντίθετα η λέξη μαντινάδα είναι σχετική με τις λατινικές λέξεις mano ή mando > mandatum ( = το μαντάτο), manifesto (= η εντολή) κ.α. Λέξεις που είναι της αυτής ρίζας με τα ελληνικά: μήνις ή μάνις (η), μηνύω, μήνυμα, μαντεύω …. Παράβαλε και ότι όταν λέμε π.χ. «τα άκουσες τα μαντάτα» είναι σα να λέμε «μάντεψε τι μήνυμα ή συναισθήματα κ.τ.λ. σου φέρνω».

Σημειώνεται επίσης ότι:

1) Οι μαντινάδες είναι απρόσωπος λόγος, δηλαδή δεν φανερώνουν είτε το πρόσωπο στο οποίο απευθύνονται είτε το μήνυμα που περικλείουν (το περιεχόμενό τους) και γι αυτό άλλωστε και καλούνται έτσι, από το μαντεύω – μαντινάδα.

2) Οι μαντινάδες είναι και ο λόγος έκφρασης της μαντικής, του κλήδονα. Δηλαδή οι μαντινάδες είναι αφενός χρησμολογία και αφετέρου κάτι ως οι ψαλμοί στη Θρησκεία.

Αντιγραφή από τον Κρασανάκη